หนังสือเล่มนี้ ได้รวบรวมพุทธสถาปัตยกรรมวัดมอญในพม่าตอนล่าง ที่มีลักษณะเฉพาะตัวและได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมจากอินเดียและตะวันตก ในทางกลับกันมอญส่งอิทธิพลทางสถาปัตยกรรมและศิลปะในทางพระพุทธศาสนาแก่พม่าตอนบน รวมไปถึงสยามด้วย โดยมีรายละเอียดเนื้อหาครอบคลุมเกี่ยวกับ วัดมอญในเมาะละแหม่ง สถาปัตยกรรมสังฆิกวิหารมอญ สถาปัตยกรรมวิหาร อุโบสถ หอไตรปิฎก และเจดีย์มอญ สภาพสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองในเมาะละแหม่งและพม่าตอนล่าง ระหว่างคริสศตวรรษที่ 19 ถึงต้น
คริสศตวรรษที่ 20 (พุทธศตวรรษที่ 24 ถึง 25)
 

บทความนี้เล่าถึงถิ่นฐานดั้งเดิมของกลุ่มชาติพันธุ์ชาวมอญ การอพยพเข้ามาในประเทศพม่าตอนใต้ ก่อนที่จะมาก่อตั้งถิ่นฐานยังประเทศไทย ซึ่งชาวมอญที่อพยพเข้ามาแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มมอญเก่า หมายถึงคนมอญที่เข้ามาตั้งแต่สมัยอยุธยา จนถึงก่อนรัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ที่ดูเหมือนกลุ่มมอญเหล่านี้ถูกผสมกลมกลืนกลายเป็นคนไทยไปหมดแล้ว และกลุ่มมอญใหม่ ซึ่งยังหลงเหลืออัตลักษณ์ความเป็นมอญอยู่บางพื้นที่ เช่น ชุมชนมอญในเขตนนทบุรี ปทุมธานี และสมุทรปราการ
Year: 2554
 

วัฒนธรรมทวารวดีซึ่งรับอิทธิพลมอญที่พบโดยทั่วไปในภาคกลางแล้ว ยังปรากฏอยู่ในภาคเหนือและใต้ของไทย แต่ที่หลายท่านอาจมองข้ามไป นั่นคือ การค้นพบแหล่งโบราณคดีสมัยทวารวดีในภาคอีสานของไทยทุกจังหวัด และพบจังหวัดละมากกว่า 1 แห่งขึ้นไป บางจังหวัดมีมากถึง 7 แห่ง และมีแนวโน้มว่าอาจจะพบมากขึ้นเรื่อย ๆ แม้ในปัจจุบันทวารวดีจะกลืนกลายเป็นไทยร่วมสมัยอยู่โดยทั่วไปแล้ว แต่ยังคงพบร่องรอยอักษรและภาษามอญปะปนอยู่ในภาษาถิ่นอีสานจำนวนมาก
 

คนมอญเชื่อว่าเกิดมาชีวิตหนึ่งควรจะสร้างพระพุทธรูปไว้ในพุทธศาสนาสักองค์ เมื่อเกิดใหม่ชาติหน้าฉันใดจะได้พบพระพุทธศาสนาทุกชาติไป แต่โดยมากแล้วคนที่ไม่ได้ร่ำรวยเงินทองก็มักจะไม่มีโอกาส หรือบ้างก็รีรอเวลาเหมาะสมที่จะได้สร้างและสมโภชให้เอิกเกริกสมฐานะ จนแล้วจนรอดก็ไม่ได้สร้างหรือได้เพียงเริ่มไว้ทิ้งร้างค้างคากระทั่งตัวตาย จึงตกเป็นหน้าที่ของคนที่ยังอยู่ และกลายเป็นประเพณีที่ลูกหลานจะต้องทำพิธี “เทาะกะโหย่งจย้าจก์” หมายถึง “ทอดเหรียญลงถาดในพิธีสมโภชพระพุทธรูป” อันเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างพระพุทธรูปอุทิศถวายให้คนตายเพื่อสั่งสมบุญให้ได้พบพระนิพพานอย่างตั้งใจ
 

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร
สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร มหาราชแห่งราชวงศ์จักรี ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์ศิลปวัฒนธรรมของชาติ นอกจากวัฒนธรรมหลักแล้ว ยังทรงตระหนักในความสำคัญของมรดกทางวัฒนธรรมอันหลากหลาย
ที่เป็นรากเหง้าสำคัญของภูมิภาคและสังคมไทยนับแต่อดีตจวบจนปัจจุบัน โดยเหตุดังกล่าว พระองค์จึงมีรับสั่งให้อนุรักษ์วัฒนธรรมมอญไว้เป็นมรดกแก่ลูกหลานมอญและชาติไทยสืบไป